توزیع زمانی و مکانی فلزات سنگین در گرد و غبار منطقۀ شهری کرمان

کرمان از جمله شهرهای صنعتی ایران است که کارخانه ها و معادن مختلفی در اطراف آن قرار دارد. این مطالعه با هدف بررسی میزان غلظت فلزات سنگین و بررسی توزیع مکانی و زمانی آن ها در گرد و غبار کرمان شکل گرفت. نمونه برداری گرد و غبار (مجموعاً 245 نمونه) در 35 نقطۀ شهر و طی 7 ماه (از اردیبهشت تا پایان آبان 1391) انجام شد. پس از هر بار نمونه برداری ماهانه تله ها شسته و نمونه های انتقال یافته به آزمایشگاه توزین شدند و نرخ فرونشست ذرات محاسبه شد. همچنین، برای مقایسۀ نتایج گرد و غبار اتمسفری با خاک منطقه 60 نمونۀ مختلف خاک سطحی (cm10- 0) از مناطق برون شهری و 35 نمونۀ مختلف خاک از مناطق درون شهری کرمان تهیه شد. پس از جمع آوری و آماده سازی نمونه ها، غلظت کل فلزات سنگین مس، سرب، روی، نیکل و منگنز بعد از هضم با اسید نیتریک 6 نرمال از طریق دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بالاترین غلظت فلزات را گرد و غبار داشت که با نمونه های خاک درون شهری و برون شهری دارای تفاوت معنی داری بود. بررسی توزیع زمانی و مکانی غلظت فلزات سنگین و مطالعۀ همبستگی بین فلزات مختلف نشان داد که 3 فلز مس، سرب و روی و 2 فلز نیکل و منگنز توزیع زمانی و مکانی مشابهی داشتند که احتمالاً این عناصر از دو منبع متفاوت سرچشمه می گیرند، به طوری که مس، سرب و روی عمدتاً از منابع صنعتی و ترافیک مشتق شده و نیکل و منگنز از منابع طبیعی سرچشمه گرفته اند. پراکنش مکانی نشان داد که غلظت فلزات در نیمۀ غربی کرمان بیشتر بوده است که در این رابطه، توپوگرافی اطراف کرمان نقش مهمی را به عهده دارد. بنابراین، شناخت منشأ گرد و غبارهای کرمان و کنترل آن در راستای مدیریت و توسعۀ پایدار و ایجاد محیط زیست سالم ضروری است.